بگونیا رکس یک گیاه نیمه گرمسیری و چندساله است که معمولا در گلدان و به عنوان یک گیاه آپارتمانی نگهداری میشود. گونههایی که به صورت گسترده در سراسر جهان از بگونیا به فروش میروند، گونههایی تغییر یافته از بگونیای آسیای شرقی هستند.
از میان تمام انواع بگونیا، بگونیا رکس یکی از زیباترین گیاهان است. گاهی به آن بگونیای نقاشی شده یا بگونیای برگ فانتزی نیز گفته میشود. برگهای بگونیا رکس معمولا پهن و بزرگ است (حدود ۱۲ سانتیمتر) و به زیبایی با رنگهای مختلفی از خانواده سبز، قرمز، نقرهای و حتی بنفش تزیین شده اند.
این گیاه بخاطر برگهای جذاب خود تکثیر میشود. بگونیا رکس برگهای رنگارنگ قلبی شکل دارد که جلوه ویژه ای به محیط داده و از گیاهانی است مقاوم که به مراقبت چندانی نیاز ندارد. فقط نور غیرمستقیم خورشید و گه گاهی هم هرس کردن برای بگونیا کافی است.
بگونیا شکوفه هم دارد اما چون ریز هستند، معمولا باغبانان آنها را از گیاه جدا میکنند تا برگها بهتر خودنمایی کنند. بعضی از انواع رکس در طول زمستان به خواب زمستانی فرومیروند.
تنوع در رنگ های زیبای این گیاه علفی در برگها لذت و ارامش خاصی به بیننده میبخشد،خانواده ان «بگونیاسه» و موطن اصلی ان هیمالیا،مخلوط با گیاهان برگی دیگر در گلدانها و فلاور باکسها کاشت میگردد،ساقه ها گوشتی و خزنده،برگها به شکل قلب و یک رگبرگ اصلی برگ را به دو قسمت نا مساوی تقسیم میکند،روی یک برگ انواع رنگ ها مشاهده میشود،استفاده از سبد های اویزان رایج است،سهولت در نگهداری و مقاومت بعضی از انواع ان در برابر خشکی و حرارت و امکان تکثیر ان در همه شرایط موجب توجه همگان است،واریته های زیاد و به دو دسته ریشه های سطحی و غده ای تقسیم میشود.
این گیاه در فارسی بهش بگونیا رکس، بگونیا برگی میگن که نام علمی اون BEGONIA REX که از خانواده بگونیا هست که در انگلیسی به نام های Queen Alexandra Begonia و CHARLES PLUMIER و بومی آمریکای جنوبی و هائیتی (جزایر کارائیب)، جالب است بدانید این گیاه نام خود را مدیون یک گیاه شناس فرانسوی به نام شارل پلومیهCHARLES PLUMIER است که برای مشاهده و مطالعه این گیاه که به فراوانی در هائیتی(جزایر کارائیب) می روید از اقیانوس اطلس عبور کرد. این گیاه نیز به نامMICHEL BEGON حاکم وقت آن جزیره، بگونیا نامیده شد.
بگونیا برگی گیاهی بسیار مقاوم و زیبا می باشد که دارای واریته های متعددی می باشد که میتوانید خیلی راحت اون رو در سبدهای آویز و از برگهای آن در فلاور باکس ها یا دسته گل نیز استفاده کرد. گل بگونیا رکس بسیار مناسب برای نگهداری در فضای آپارتمان هست و با برگهای مخملی و خوشرنگی که دارد می تواند تفاوت خاصی را در بین گیاهان آپارتمانی شما ایجاد کند. پس انتخاب اون رو فراموش نکنید.
اگر از نظر گیاه شناسی بخواهیم بیان کنیم باید گفت بگونیا گیاهی تک پایه است یعنی گلهای نر و ماده بر روی یک گیاه قرار دارند. گل های نر ، معمولا زیبا هستند و گلهای ماده را با تخمدان بال دارش می توان به آسانی تشخیص داد که این گیاه درای ریزوم گوشتی می باشد. ارتفاع آن به ۳۰ سانتی متر و گسترش آن به ۴۵ سانتی متر می رسد.
شرایط نگهداری
نور
همانطور که گفتیم شکوفه بگونیا رکس خیلی قابل توجه نیست به همین علت بهتر از سایر انواع بگونیا میتواند نور کم را تحمل کند. لامپهای فلوئورسنت نیز میتوانند نیاز رکس را به نور برطرف کنند.
یکی از مناسبترین مکانهایی که میتوانید بگونیا را در آن قرار دهید، نزدیکی یک پنجره شرقی/غربی در خانه است. بگونیا در چنین مکانی به خوبی و بدون آسیب نور کافی خورشید را دریافت میکند. اگر در مکانی زندگی میکنید که بهار و تابستان خیلی گرم نیست، نزدیک یک پنجره نورگیر شمالی هم جای خوبی برای بگونیاست.
هر هفته گلدان گیاه را بچرخانید تا تمامی بخشهای آن به طور یکسان نور خورشید را دریافت کنند. اگر هم در کمبود نور طبیعی هستید، میتوانید از لامپهای فلوئورسنت کمک بگیرید. بگونیا به خوبی تحت این نور رشد کرده و بدین ترتیب انتخابهای بیشتری برای نگهداری در منزل برای شما فراهم میکند.
اگر لبه برگها قهوهای شده و حالتی سوخته مانند پیدا کردند، یعنی بگونیا بیش از حد به پنجره نزدیک است. اگر هم رشد نامتعادلی داشت و برگهای آن بیش از حد بلند شده و به سمت نور متمایل شدند، یعنی نور دریافتی برای آن کم است.
دما
بگونیا رکس در دمای بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد به خوبی عمل میکند. رشد آن با کاهش دما و رسیدن آن به زیر ۱۴ درجه متوقف میشود بگونیا هوای سرد را دوست ندارد.
آبیاری
تشخیص اینکه گیاه چه زمانی به آبیاری نیاز دارد تقریبا ساده است. اگرچه احتمالا نیاز گیاه به آبیاری هفتگی است، بخصوص در طول فصول رشد. به خاک گلدان نگاه کنید و اگر سطح آن خشک شده بود، آن را تا حدی آبیاری کنید که مقدار اضافی از طریق حفرات زهکشی زیر گلدان خارج شود.
فراموش نکنید که اگر همیشه خاک گیاه را مرطوب نگه دارید سبب پوسیدگی آن شده و در مقابل اگر مدام آن را تشنه آب بگذارید، دچار پژمردگی خواهد شد. زرد و یا قهوه ای شدن برگ ها نشانه ی آبیاری بیش از حد است.
اگر از زیرگلدانی برای گیاه استفاده میکنید، پس از اینکه تمام آبهای اضافی در زیرگلدان جمع شدند؛ آن را خالی کنید. همچنین میتوانید زیرگلدانی را با سنگریزه پر کنید تا آب اضافی توسط آنها جذب شده و گیاه از حالت خیسی نجات پیدا کند. در عین حال رطوبت آن حفظ شده و مقداری از آن به هوای محیط داده میشود.
سعی کنید آب را فقط بر روی خاک بریزید و برگها را خیس نکنید، تا به این ترتیب از ابتلای گیاه به بیماریهای مختلف جلوگیری کنید. اگر در آغاز روز گیاه را آبیاری کنید، برگها زمان کافی برای خشک شدن تا قبل از رسیدن به افت دمای شب را پیدا میکنند.
در طول زمستان گیاه در حالت رشد فعال خود نیست. در نتیجه باید میزان آبیاری را به دو یا سه هفته یکبار کاهش دهید.
رطوبت
رطوبت هوا را با تجمع گیاهان برگی و خزه مرطوب در اطراف ان تامین کنید، همینطور ساخت جزیره در زیر گلدان توصیه میشود.حتی الامکان از ابفشانی و غبارپاشی احتراز کنید.
خاک و کوددهی
خاک متخلخل، سبک و دارای زهکشی مناسب برای بگونیا ایدهآل است. بهترین ترکیب برای بگونیا، خاکی شامل مقدار زیادی از پرلیت، الیاف و سایر ترکیبات سبک کننده است.
خاک با پایه ذغال سنگ برای بگونیا بهتر است. اگر نتوانستید چنین خاکی پیدا کنید، از ترکیب چندمنظوره مخصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کنید. ما خاک گلدان را برای بگونیا توصیه نمیکنیم، چون سنگینتر از ترکیبات گلدانی است و تمایل شدیدی به حفظ رطوبت دارد. در نتیجه هوا به خوبی در خاک جریان نداشته و سبب پوسیدگی و فاسد شدن ریشه میشود.
همزمان با آغاز مجدد رشد گیاه در بهار کودی چندمنظوره، حلال در آب و مخصوص گیاهان آپارتمانی را انتخاب کرده و آن را با یک چهارم قدرت توصیه شده به گیاه اضافه کنید. در این مدت، هر دو هفته یک بار این کار را تکرار کنید.
همچنین میتوانید از کودهای چندمنظوره با رهایش آرام استفاده کنید. در این صورت باید هر سه ماه یکبار کوددهی را تمدید کنید. با رسیدن پاییز و یا اوایل زمستان به دلیل ورود گیاه به دوران خفتگی، روند کوددهی را قطع کنید.
توصیه میکنیم هر سه الی چهار ماه یک بار، خاک گیاه را به خوبی با آب تمیز و تازه بشویید. این کار نمکهایی را که به دلیل کوددهی در خاک انباشهشدهاندف شسته و خاک را سبک میکند.
تمیز نمودن برگها
با اسفنج مرطوب برگها را تمیز کنید،از مواد براق کننده استفاده نکنید.
هرس
بگونیای رکس نیاز چندانی به هرس ندارد اما میتوان به سرزنی ساقهها ، ساقههای جانبی را تحریک به رشد کرد. البته این کار را در مورد ارقامی که برگهای درشت دارند انجام ندهید زیرا باعث شلوغی بیش از اندازه گیاه خواهد شد.
تعویض گلدان
در هنگام تعویض گلدان مواظب باشید به برگهای ترد و شکننده صدمه وارد نشود،در صورت متراکم بودن ریشه ها گلدان را با یک اندازه بزرگتر تعویض نمایید،بهتر است تغییر گلدان ها در بهار انجام شود.
سمی بودن
این گیاه حاوی کلسیم اگزالات است، ترکیبی که برای سگها و گربهها سمی است. ین سمیت هنگامی مشکل ساز میشود که حیوانات گیاه را خورده باشند بخصوص بخشهای زیرین و موجود در خاک آن را.
عوارض خوردن بگونیا رکس به صورت نارسایی کلیوی، خروج بی اختیار بزاق دهان و تهوع ظاهر میشود. پس بگونیا را در مکانی دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
تکثیر بگونیا رکس
برای تکثیر این گیاه میتوانید در بهار و تابستان اقدام کنید و این زمان بهترین زمان برای تکثیر می باشد ولی اگر بتوانید شرایط گلخانه ای را در خانه فراهم کنید در هر فصلی عمل تکثیر قابل انجام خواهد بود. شما تکثیر را میتوانید به روش قلمه برگ انجام بدید.
یک برگ بالغ و سالم (برگهایی با عمر متوسط) را انتخاب کنید و با استفاده از موکت بر و یا چاقو تیز آن را برش بزنید، توجه داشته باشدی که زمان برش بقیه برگها آسیب نبیند و سپس سطح زیرین آنها را روی ماسسه شسته بخوابانید و مقداری ماسه نرم روی آنها بریزید،پس از مدتی برگها ریشه دار شده و گیاهان جدیدی تولید می نماید (البته میتوایند زمانی که برگها را برش زدید از هومون ریشه زایی هم استفاده کنید.)
دمای مناسب برای نگهداری قلمه ها 21 درجه سانتی گراد می باشد البته از نایلون شفاف پلاستیک هم برای سریع کردن زمان ریشه زایی می توانید استفاده کنید ولی توجه داشته باشدی که هر روز به مدت 1 الی 2 ساعت نیالون را بردارید تا قلمه ها دچار بیماری قارچی نشوند.
یکی دیگر از روش های تکثیر این گیاه استفاده از تقسیم بوته یا ریشه در زمانی که عمل تعویض گلدان انجام میشود است.
نکات مهم برای نگهداری بگونیا
شما میتوایند خیلی راحت این گیاه را برای چند سال نگهداری کنید ولی پیشنهاد میشود که هر ساله از آن قلمه تهیه کنید تا گیاه جوانتر و شادابتری داشته باشید. دلیل بعدی که باید از این گیاه قلمه تهیه کرد این است که با رشد گیاه و بالا رفتن سن آن برای رشد نیاز به مواد مغذی زیادتری است که با فراهم نکردن آن گیاه شروع به ریزش برگ خواهد کرد.
وضعیت قرار گیری گلها در بگونیاها طوری است که گلهای نر و ماده بر روی یک بوته قرار دارند و از نظر همزمانی رسیدن دایره گرده و کلاله هیچ مشکلی نیست در نتیجه تولید بذر به وفور صورت می گیرد. بگونیاهای همیشه گلدار به وسیله بذر به راحتی قابل تکثیر هستند.