نگهداری گیاهان
نکات طلایی در مورد تعویض گلدان
بهمن
نگهداری از گیاهان مراحل مختلفی دارد و در برخی از مواقع با خرید گیاه جدید یا رشد زیاد آن، نیاز به تعویض گلدان پیدا میکنید. شاید تصور کنید تعویض گلدان ساده است، ولی برای انجام این فرآیند باید برخی از نکات مهم را در نظر بگیرید تا سلامت گیاهتان تضمین شود. به یاد داشته باشید که تعویض گلدان برای گیاه طبیعی نیست و عوض کردن محل نگهداری یا گلدان می‌تواند برایش مضر باشد و سلامتش را به خطر بیندازد. فراموش نکنید که گیاهان به صورت طبیعی هرگز محل زندگی خود را تغییر نمی‌دهند.
تعویض گلدان شامل دو بخش انتقال گیاه به فضای باز (کاشت در زمین) و جابجایی گیاه به گلدان بزرگتر می باشد. تعویض گلدان از مهم ترین نکات در نگهداری گیاهان به شمار می رود.
چرا گیاهان آپارتمانی نیاز به تعویض گلدان دارند
مواد آلی موجود در خاک دارای یک منبع محدود برای بقای حیات گیاه است. گیاهان این مواد مغذی را جمع می کنند و از آنها تغذیه می کنند، در حالی که آبیاری گیاه باعث می شود این مواد به سمت پایین گلدان بروند و به نوعی باعث شسته شدن و از بین رفتن این مواد مغذی می شود. عوض کردن گلدان باعث ذخیره مجدد این ذخایر مواد آلی برای تغذیه گیاهان و ایجاد فضای کافی برای رشد آنها می شود.
تعویض گلدان تا چه اندازه دارای اهمیت است
نیازی نیست که تعویض گلدان به طور مکرر انجام شود؛ اما حداکثر هر 2 سال یک بار بهتر است که گلدان گیاه را تعویض کنید. همانطور که گفته شد تا زمانی که گیاه، مواد مغذی و آب مورد نیاز خود را دریافت می کند، نیازی به تعویض گلدان نیست، فقط هر چند وقت یک بار ریشه ها را در انتهای گلدان بررسی کنید. اگر ریشه های زیادی در ته گلدان وجود ندارد، نیازی به عوض کردن گلدان نیست، در غیر این صورت بهتر است گلدان گیاهتان را عوض کنید تا گیاه، بهتر رشد کند.
چه نشانه هایی وجود دارند که متوجه شویم گیاهمان نیاز به خانه ای جدید دارد
- به نظر می رسد که گیاه برای گلدانش خیلی بزرگ است و فضای کافی برای رشد گیاه وجود ندارد.
- ریشه ها از سوراخ های زهکشی در حال رشد هستند و از گلدان بیرون زده اند.
- هنگام آبیاری، آب در قسمت بالای گلدان قرار می گیرد و جذب گیاه نمی شود.
- هنگامی که خاک گیاه خشک شده است و طراوت زیادی برای رشد گیاه ندارد که این موضوع به این معناست که گیاه مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نمی کند.
- مدت طولانی است که گلدان گیاه را عوض نکرده اید.
انتقال گیاه به گلدان جدید
قبل از تعویض گلدان کمی به گلدان آب دهید. آبیاری قبل از تعویض گلدان کمک می کند تا خاک اطراف ریشه سفت بماند و ریشه ها موقع جابجایی هوا نخورند. بعد از آبیاری گلدان حداقل یک ساعت منتظر بمانید تا آب کاملا نشست کند و سپس اقدام به تعویض گلدان کنید.
انتقال گیاه به گلدان یک سایز بزرگتر
هر چقدر هم که گلدان شما برای گیاه کوچک شده باشد موقع جابجایی ، گلدان جدید تنها یک سایز بزرگتر باشد. شوک به گیاه، بیماری پوسیدگی ریشه و توقف رشدی گیاه همگی عارضه های انتقال گیاه به گلدان خیلی بزرگ می باشند. کف گلدان جدید را سوراخ کرده و به عمق دو سانتی متر سنگریزه برای خروج بهتر آب اضافی بریزید.
حال در این قسمت می‌خواهیم روش صحیح تعویض گلدان را به شما آموزش دهیم.
نکات مهم در مورد تعویض گلدان گیاهان
فصل تعویض گلدان
بعضی از فصل‌ها نسبت به زمان‌های دیگر برای عوض کردن گلدان‌ها بهتر و مناسب‌تر هستند. انتخاب زمان مناسب برای تعویض گلدان به گیاه کمک می‌کند تا سریعتر با محیط جدید خو بگیرد. برای عوض کردن گلدان گیاه تازه‌ای که خریده‌اید، فصل اهمیتی ندارد. تعویض گلدان گیاهان جدید را میتوانید در هر فصلی از سال و بدون آسیب زدن به گیاه انجام دهید. پس میتوانید گلدان این گیاهان را فوری تعویض کنید.
اگر در حال منتقل کردن گیاه از باغچه به گلدان هستید، فصل ممکن است تفاوت داشته باشد. چرا که این فرآیند باعث صدمه دیدن ریشه‌ها می‌شود، پس بهتر است تا زمانی صبر کنید که فعالیت رویشی گیاه به حداقل برسد؛ بنابراین بهترین زمان کاشت گیاه از باغچه به گلدان فصل زمستان است.
زمانی که می‌خواهید گیاه را از گلدان درون باغچه بکارید، باید آبیاری را در نظر داشته باشید. پس بهتر است این گیاهان را در فصل تابستان به باغچه منتقل کنید. در فصل گرما آبیاری به راحتی انجام می‌شود و با آبیاری این اطمینان حاصل می‌شود که گیاه به مقدار نیازش آب دریافت می‌کند. در غیر این صورت اگر آب کافی در اختیار گیاه قرار نگیرد، به راحتی خشک می‌شود.
انتخاب گلدان مناسب
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های تعویض گلدان، انتخاب گلدان مناسب است. گلدانی که بسیار کوچک یا بسیار بزرگ باشد، به گیاه آسیب می‌رساند. گلدان‌های بسیار کوچک فضای کافی برای رشد و بزرگ شدن ریشه‌ها را در اختیارش قرار نمی‌دهند. از طرف دیگر اگر هم گلدان بسیار بزرگ باشد، باعث می‌شود گیاه آب کافی و مورد نیازش را دریافت نکند؛ بنابراین در حین تغییر گلدان ضروری است که رشد گیاه را نیز در نظر بگیرید و گلدانی را انتخاب کنید که اجازه دهد گیاه رشد سالم خود را ادامه دهد. برای این منظور گلدان باید از نظر عمق و عرض چند سانتی‌متر از سایز گیاه بزرگتر باشد. به یاد داشته باشید که اگر گیاه هنوز در حال رشد است و در آینده بزرگتر می‌شود، ممکن است مجبور شوید بعد از مدتی مجدد گلدان را تعویض کنید.
در رابطه با جنس گلدان هم باید بدانید که چه جنس سفال و چه پلاستیک را انتخاب کنید، هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. گلدان‌های پلاستیکی سبک و ارزان هستند و از نظر اقتصادی به صرفه‌تر به نظر می‌رسند و به راحتی هم جابه‌جا می‌شوند. یکی از معایب گلدان‌های پلاستیکی این است که به مرور زمان آفتاب باعث سست شدن پلاستیک می‌شود و ممکن است موجب ترک خوردن یا شکستن آن شود. یکی دیگر از مشکلات گلدان پلاستیکی نبود حالت نفوذپذیری در بافتش است که می‌تواند بر سیستم ریشه‌ای گیاه تأثیر داشته باشد. گلدان‌های سفالی به ریشه گیاه کمک می‌کند تا به طور صحیح رشد کند. بدون شک گلدان‌های سفالی زیباتر از انواع پلاستیکی هستند، ولی قیمت گران‌تری دارند و اگر زمین بیفتند یا جسم دیگری با آنها برخورد کنند، می‌شکنند.
خارج کردن گیاه از گلدان
خارج کردن گیاه از درون گلدان برای عوض کردن محل زندگی حساس‌ترین بخش این فرآیند به شمار می‌رود. خصوصاً اگر بخواهید گیاه را از یک گلدان بیرون بیاورید و در گلدان جدیدی بکارید، حساسیت آن بیشتر می‌شود. گیاه را باید با مراقبت و دقت زیاد از درون گلدان خارج کنید به صورتی که طوقه گیاه که محل اتصال گیاه با خاک است، از هم نپاشد. اگر این اتفاق بیفتد گیاه با شرایط دشوارتری با محیط جدید سازگار می‌شود.
آبیاری یکی دیگر از بخش‌های مهم تعویض گلدان به شمار می‌رود. زمانی که خاک مرطوب است، به گلدان ضربه بزنید تا خاک از گلدان جدا شود. در نهایت با دقت گیاه را با استفاده از ساقه یا تنه از درون گلدان بیرون بیاورید.
قرار دادن گیاه در محل جدید
برای اینکه گیاه را به محل جدیدش معرفی کنید، باید مطمئن شوید که گیاه در مرکز گلدان قرار گرفته باشد، نه بسیار بالا، نه بسیار پایین و نه در عمق زیاد و دور از لبه گلدان کاشته شود. در نهایت فضای درون گلدان را با خاک استریل گیاهی پر کنید و کمی با دست خود سطح روی خاک را فشار دهید تا خاک فشرده شود. این نکته را نیز به یاد داشته باشید که بعد از تعویض گلدان، زمانی که خاک جدید را آبیاری میکنید، مقداری نشست می‌کند و به سمت پایین می‌رود.
مقدار خاکی که قرار است روی گیاه بریزید را قبل از تعویض گلدان آماده کنید و بهتر است آن را با توجه به نیاز‌های گیاهتان در نظر بگیرید. این خاک هم به سازگار شدن گیاه با محیط جدید و گلدان نو کمک می‌کند و هم مواد غذایی مورد نیاز گیاه را در اختیارش قرار می‌دهد تا زندگی سالمی داشته باشد.
روش صحیح تعویض گلدان
گلدان را با خاک جدید پر کنید
به هیچ عنوان از خاک باغچه به عنوان بستر رشد گیاهان آپارتمانی استفاده نکنید. خاک باغچه حاوی کرم های خاکی، حشرات، بیماری های قارچی و آفت ها می باشد و از آنجایی که گیاهان آپارتمانی به شرایط بیرون از خانه آداپته نشده اند ، با کوچکترین تنش و بیماری از بین می روند. بهترین بستر، استفاده از خاک های بسته بندی و پاستوریزه می باشد. دو و نیم سانت از لبه گلدان به پایین را خالی بگذارید
گلدان را وارونه کرده و ضربه ای آرام بزنید
در تعویض گلدان حتما خاک اطراف ریشه باید حفظ شود. بدین منظور گلدان را به آرامی برعکس کرده و لبه گلدان را آرام به زمین بکوبید تا گیاه با خاک اطرافش از گلدان جدا شود.
ریشه را از حالت درهم و پیچیده خارج کنید
بعضی از گیاهان به قدری در گلدان کوچک بوده اند که فرم ریشه توپی و بد شکل شده است. در این هنگام با دست یا یک چاقوی تیز ریشه ها را از هم باز کرده و سپس بکارید.
گیاه را دقیقا در وسط گلدان قرار دهید
ابتدا کمی خاک بریزید تا سطح گلدان بالا بیاید و پس از قرار دادن گیاه در وسط ، اطراف آن را با خاک جدید پر کنید.
غرقاب گیاه پس از کاشت
بعد از تعویض گلدان ، آنقدر به گیاه آب دهید تا از سوراخ کف گلدان خارج شود. دقت کنید اینکار فقط برای بعد از تعویض گلدان و تنها برای بار اول است و در سری های بعد نباید به این مقدار آبیاری کنید.
پرهیز از قرار گرفتن گیاه در معرض نور مستقیم خورشید
بعد از تعویض گلدان به مدت 2 الی 3 روز گیاه را در سایه قرار دهید. بعد از چند روز گلدان را به مکانی با نور غیرمستقیم منتقل کنید.
زمان دقیق تعویض گلدان
در هر فصلی از سال در داخل خانه یا محیط سرپوشیده گرم می توانید اقدام به تعویض گلدان کنید. در بهار به دلیل شروع فصل رشد زمان مناسب تری برای تعویض گلدان است. سالی یکبار تعویض گلدان را با خاک جدید انجام دهید.
انتقال گیاه به فضای آزاد
منطقه آب و هوایی خود بشناسید
انتقال گیاه به هوای باز معمولا بعد از رفع خطر سرمازدگی می باشد. بعد از رفع خطر سرمازدگی بهاره، گیاه را از گلدان بیرون بیاورید و در زمین بکارید.
سازگار کردن گیاه به هوای آزاد
قبل از انتقال گیاه به فضای باز ، گیاه را به شرایط محیط آداپته کنید. از 2 هفته قبل گیاه را یک ساعت در روز در سایه قرار دهید، سپس دو ساعت و همینطور اینکار را ادامه دهید. کوددهی را متوقف کرده و آبیاری را کاهش دهید.
کاشت گیاه در هوای خنک
هوای ابری، صبح زود یا عصر هنگام غروب، بهترین زمان برای کاشت گیاهان در فضای باز می باشد.
حفر حفره در خاک
به اندازه قطر گلدان حفره ای در خاک ایجاد کنید.
گلدان را وارونه کرده و گیاه را خارج کنید
ابتدا گیاه را وارونه کنید و با ضربه ای ، گیاه را با خاک گلدان خارج کنید.
گلدان های کاغذی و سفالی بدون لعاب را در زمین بکارید
اگر گلدان کاغذی یا سفالی بدون لعاب استفاده می کنید میتوانید پایین آن را بشکنید (برای ریشه دوانی) و با گلدان در زمین بکارید.
ریشه ها را از هم باز کنید
اگر ریشه ها توپی شده اند و در هم فرو رفته اند با دست آنها را از هم باز کنید.
قرار گرفتن گیاه به طور عمودی در خاک
گیاه را در وسط حفره و به طور کاملا عمودی بکارید.
اطراف گیاه را با مالچ گیاهی و کود پوسیده پر کنید
بعد از کاشت برای رشد بهتر و مقابله با علف هرز میتوانید از مالچ گیاهی استفاده کنید. خاک اطراف گیاه را کمی سفت کنید تا گیاه محکم بایستد.
گیاه را سیراب کنید
بعد از کاشت گیاه را غرقاب کنید و در دفعات بعدی لازم نیست به میزان بار اول آب دهید. در تابستان هر روز و در بهار یک روز در میان آبیاری کنید.
علائم طبیعی پس از تعویض گلدان
اگر گیاهتان پس از تعویض گلدان بی حال شده است نگران نباشید این عادی می باشد. گیاه به خاطر جابجایی که رخ داده است دچار شک شده است و تا زمانی که به محیط جدید عادت کند کمی پژمرده خواهد شد. نسبت به نوع گیاه گاهی ریزش برگ و گل هم پس از تعویض مشاهده می شود. پس نگران نباشید.
آماده‌سازی گل برای تغییر گلدان
یک روز قبل از تعویض گلدان، به گل آب بدهید تا شکنندگی ریشه ها کمتر شود و خاک گلدان نرم‌تر شود و گل راحت‌تر به جابجا شدن عادت کند. قبل از کاشتن گل در گلدان جدید، همه مواد و ابزار لازم را آماده کنید. این کار باعث می‌شود گل برای مدت زمان کمتری در معرض هوا قرار گیرد و آسیب کمتری به ریشه‌های آن وارد شود. اگر مجبور هستید گل را بیشتر از چند دقیقه در هوای آزاد نگه دارید، ریشه‌های آن را در روزنامه خیس قرار دهید.
به آرامی، با انگشت، ریشه‌ها را از هم جدا کنید تا بعدا سریعتر پخش شوند و رشد کنند. اگر ریشه‌ها خیلی بهم چسبیده هستند به گونه‌ای که نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد، با یک چاقوی تمیز روی قسمت انتهایی ریشه که خاک به آن چسبیده، یک علامت به شکل “X” بکشید تا گیاه در گلدان جدید، سریعتر رشد کند.
قبل از اینکه گل را در گلدان جدید بکارید، ریشه‌ها و خاک روی آن را بررسی کنید تا مطمئن شوید مشکلی ندارند. با یک چاقوی تمیز، قسمت‌هایی از ریشه را که گندیده یا نرم شده بردارید تا از خراب شدن ریشه در گلدان جدید جلوگیری کنید.
چرا گیاه بعد از جابه جایی دچار شوک می شود؟
همه گیاهان بعد از جابه جایی مکان و یا تعویض گلدان دچار شوک می شوند و این مسئله اجتناب ناپذیر است. ما با جابه جا کردن آن ها بر خلاف طبیعتشان عمل می کنیم و به همین دلیل گیاه با مشکلاتی روبه رو می شود. هننگام جابه جایی ممکن است ریشه گیاه آسیب دیده و یا کرک های ریز روی ریشه کنده شوند. این اتفاق باعث می شود که جذب مواد مغذی توسط ریشه از خاک کم شده و گیاه دچار شوک شود. در ادامه به شما علائم شوکه شدن گیاه و پژمرده شدن گل بعد از تعویض گلدان یا جابه جایی را می گوییم.
علائم و نشانه های شوکه شدن گیاه کدامند؟
پژمرده شدن گل بعد از تعویض گلدان یا جابه جایی یکی از اصلی ترین علائم شوکه شدن گیاه است. در این حالت برگ ها حالت پبچ خورده و لوله ای پیدا می کنند و ممکن است حتی زرد شده و بریزند. جابه جایی همچنین می تواند علت توقف رشد گیاه و یا کند شدن رشد باشد. بعد از تعویض گلدان رشد گیاه مدتی کند می شود. ممکن است برگ های جدید کوچکتر شده و شاخه ها خمیده به نظر برسند. این علائم معمولا با آبیاری کافی بعد از کاشت و جابه جایی از بین می روند.
چگونه از شوک ناشی از جابه جایی گیاه پیشگیری کنیم؟
سعی کنید هنگام تعویض گلدان و جابه جایی گیاه به ریشه آن آسیب نزنید. آسیب ریشه یکی از عواملی است که باعث پژمردگی گل بعد از تعویض گلدان می شود. پس برای جلوگیری از این مشکل با ملایمت گیاه را از خاک در آورده و بدون کنار زدن خاک اطراف ریشه آن را به آرامی در گلدان جدید قرار دهید.
سعی کنید هنگام جابه جایی ریشه ها را قطع نکنید و هر مقدار از ریشه ها را که می توانید منتقل کنید. هر چه ریشه جابه جا شده همراه گیاه بیشتر و گستره تر باشد احتمال وارد شدن شوک به گیاه کمتر می شود.
آبیاری عمیق بعد از جابه جایی و کاشت را فراموش نکنید. یکی از راه های جلوگیری از پژمرده شدن گل بعد از تعویض گلدان این است که از دریافت آب کافی توسط ریشه ها مطمئن شوید. این کار احتمال شوکه شدن گیاه بعد از جابه جایی را کاهش می دهد.
هنگام جابه جایی خاک اطراف ریشه ها را مرطوب کنید. سعی کنید رطوبت به همه قسمت های ریشه برسد. قسمت هایی از ریشه که خشک می مانند دچار شوک بیشتری می شوند.
چگونه بعد از شوکه شدن، گیاه را درمان کنیم؟
-
دادن آب قند به گیاهان
محلول رقیق آب و قند به درمان شوک گیاه کمک می کند. در زمان جابه جایی هم می توانید از آب قند برای پیشگیری از شوکه شدن گیاه استفاده کنید. البته این روش فقط برای بعضی از گیاهان جوایب می دهد. اما چون آب قند ضرری برای گیاه ندارد قطعا این روش ارزش امتحان کردن را دارد.
-
استفاده از آسپرین
استفاده از آسپرین یک روش مرسوم برای درمان شوکه شدن گیاه است. برای این کار آسپرین را در آب حل کنید و به صورت آبیاری به خاک گیاه بدهید.
-
هرس کردن گیاهان
هرس کردن به گیاه کمک می کند انرژی خود را صرف تقویت ریشه ها کند. اگر از گیاهان چندساله نگهداری می کنید، حدود یک سوم آن ها را هرس کنید. در صورت نگهداری گیاهان یکساله بوته ای هم یک سوم آن را هرس کرده و در گیاهان تک ساقه ای نصف هر برگ را برش بزنید.
-
مرطوب نگه داشتن خاک
بعد از شوکه شدن گیاه در اثر جابه جایی یا تعویض گلدان حتما به آبیاری منظم آن توجه داشته باشید. خاک را همواره مرطوب نگه دارید اما نه به طوری که خیس و غرقاب بماند. همچنین از باز بودن سوراخ زهکش گلدان و خروج آب از خاک هنگام آبیاری مطمئن شوید.
-
صبر و تحمل
گاهی یک گیاه فقط به فرصتی نیاز دارد که توان خود را بازیابی کند. این زمان را در اختیار گیاه قرار دهید تا به حالت عادی برگشته و دوباره رشد خود را از سر بگیرد.
نکات پایانی
بعد از تعویض گلدان، گیاه را به مکان پر نور انتقال ندهید به نسبت نوری که گیاه در آن حال خوبی داشت نور جدید باید نصف آن باشد. تا زمانی که گیاه شاداب شود.
همانطور که اشاره کردیم پس از دو روز آبیاری را انجام دهید و چک کنید که آب اضافی از انتهای گلدان خارج شود.
اگر سوراخ زهکشی بسته شده بود با استفاده از میله خاک را عقب بزنید تا راه برای خروج آب اضافی باز شود.
آب اضافی موجود در زیر گلدانی را حتما دور بریزید.
اگر از گدان های قدیمی برای تعویض استفاده می کنید حتما رسوبات داخل گلدان رو کاملا تمیز کنید.
اگر از گلدان سفالی استفاده میکنید قبل از تعویض حتما گلدان را در آب قرار دهید تا بدنه کاملا سیراب شود.
انتقال گیاه به گلدان رو سریع انجام بدین و نذارید ریشه ها هوا بخورن چون این کار هم جزو خط قرمز هایی هست که به شدن به گیاه آسیب وارد می کنه.
عالی و کاربردی بود سپاس فراوان
با سلام
مطالب بسیار مفید و کاربردی بود، ممنون
یه جا گفتین خاک های اطراف ریشه رو جدا کنیم یه جا گفتین اینکارو نکنین و سریع گیاه رو در گلدان جدید بکاریم،کدوم مطلب باید انجام بشه؟
با سلام
بستگی به گیاه و شرایط اون و مقدار ریشه و سن و سال آن دارد
ولی معمولا بهتره که خاک اون گرفته بشه به جهت تعویض خاک گیاه، اما اگر گلدان قبلی خاک خوبی دارد نیاز به این کار نیست.
عالی بود ….مطالب خیلی کاربردی بود .ممنون
متشکرم
بسیار عالی بود.